دسته بندی | تاریخ و ادبیات |
بازدید ها | 34 |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 23 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 35 |
انواع ادبی و شعر فارسی
دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی
اشاره
استاد دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی در سال 1350 در جمع دانشجویان دانشسرای عالی پیرامون مبحث « انواع ادبی» به بحث پرداختند که در مجلة خرد و کوشش از انتشارات دانشگاه شیراز ، به چاپ رسید؛ عدم دسترسی برخی همکاران ما به این مقالة استادانه که برای نخستین بار طرح و پیرامون آن بحث شده است ما را بر آن داشت که بی هیچ تغییری با کسب اجازه از محضرشان عین مقاله را درج کنیم. (رشد ادب فارسی)
نقد و داوری دربارة آثار ادبی زبان فارسی، دشوار است؛ زیرا در ایران سنت نقد و بررسی وجود نداشته است. برای رسیدن به مرحلة نقد درست ناگزیریم از پذیرفتن بسیاری از راه و رسمهای نقد ادبی که در زبانهای دیگر رواج دارد. ما امروز در مرحلة اقتباس هستیم تا برسیم به مرحلهای که از خود نیز ملاکهای نقد و بررسی به وجود آوریم. بهترین ناقد روزگار ما کسی است که بتواند آرای منتقدان اروپایی را به درستی با آثار ادبی فارسی تطبیق دهد. آنها که دست اندر کار مطالعة آثار معاصرانند نیک میدانند که هنوز از نعمت چنین منتقدی برخوردار نشده ایم؛ زیرا ناقدانی که با موازین نقد اروپایی آشنایی دارند، زبان فارسی و ریزهکاری های ادب ملی خود را نمیشناسند و آنها که بیش و کم آثار ادبی زبان فارسی را به دقت خواندهاند و فهمیدهاند، یا به موازین نقد فرنگی دسترسی ندارند، یا این که خود را از آن موازین بینیاز میدانند. دستة معدودی هستند که نقص این کار را دریافتهاند و راه را منحصر در این میدانند که آنچه از موازین نقد و بلاغت اروپایی، کلیت و شمول دارد، باید به فارسی درآید و کوشش شود که بر نهاد آن آثار، ادبیات قدیم و جدید ما سنجیده شود . داوری دربارة آثار ادبی معاصر ما ، آسانتر است زیرا این گونه آثار، تشابهاتی با آثار ادبی غرب دارند و به خوبی میتوان بسیاری از آرای ناقدان فرنگ را در باب آثار معاصر خودشان، بر آثار ادبی معاصر ایران انطباق داد. اما این عمل در مورد آثار ادبی قدیم ما دشوار است. زیرا شرایط تاریخی و اجتماعی پیدایش آن آثار با شرایط اجتماعی و تاریخی آثار ادبی اروپا، کاملا متفاوت است و پیاده کردن موازین زیباشناسی و نقد اروپایی در مورد آن آثار باید با احتیاط کامل و بابصیرت فراوان انجام گیرد. بسیاری از اصطلاحات نقد ادبی اروپایی فقط و فقط در مورد آثار ادبی ملل اروپایی قابل انطباق است و بعضی دیگر با اندکی تغییر و توسع میتواند بر آثار ادبی ملل شرقی و اسلامی نیز منطبق شود. با تغییرات و دگرگونی هایی که در محیط ادبی ایران به وجود آمده است، قسمت بیشتری از حرفهای منتقدان اروپایی را در باب آثار معاصر میتوان پذیرفت.